Szyfrodziewczyny

Szyfrantka Basia, matematyczka, profesorka akustyki. W czasie wojny stworzyła jednoosobową komórkę szyfrów, zapewniającą bezpieczny przekaz informacji między krajem a rządem na emigracji.

Praca była mozolna, wymagająca ogromnego skupienia i uwagi, gdyż szyfrowało się oddzielnie każdą literkę i najmniejsza pomyłka mogła spowodować zmianę informacji […] konieczność całkowitej likwidacji wszystkich śladów pracy po każdorazowym kilkugodzinnym szyfrowaniu, wymagały ogromnej czujności i napięcia – wspominała po latach.

Urodziła się 4 lutego 1916 roku w Bugulmie na terenie Rosji, w polskiej rodzinie ewakuowanej w głąb kraju z powodu niemieckiej ofensywy w Kongresówce. Trzy lata później, już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, rodzina Haliny przyjechała do Poznania. To tu przyszła szyfrantka rozpoczęła edukację, wykazując się szczególnym talentem do matematyki. Jeszcze przed ukończeniem gimnazjum udzielała korepetycji z tego przedmiotu. Podjęła studia matematyczne na wydziale Przyrodniczo-Matematycznym Uniwersytetu Poznańskiego.

W czerwcu 1939 roku otrzymała dyplom magistra filozofii w zakresie matematyki. Po wybuchu II wojny światowej dołączyła do konspiracyjnej organizacji „Ojczyzna”, zajmowała się tajnym nauczaniem oraz pod pseudonimem „Basia” pracowała jako szyfrantka Głównej Delegatury Rządu dla ziem polskich włączonych do Rzeszy. Stworzyła jednoosobową komórkę szyfrów. Ze względu na brak możliwości wykonywania zadań we własnym pokoju szyfrowała teksty w domu zaprzyjaźnionej rodziny. Aresztowana przez okupanta, została uwięziona w Forcie VII, a następnie w areszcie śledczym w Domu Żołnierza, gdzie była poddawana torturom. Ostatecznie została wywieziona do obozu koncentracyjnego Ravensbrück, w którym przebywała do końca wojny.

Po powrocie do Polski w 1945 roku rozpoczęła pracę w Instytucie Matematyki na Uniwersytecie w Poznaniu. Później dołączyła do Katedry Fizyki Teoretycznej, a następnie do Zakładu Akustyki Teorii Drgań pod kierownictwem profesora Marka Kwieka. Stopień doktora uzyskała w 1958 roku, przedstawiając rozprawę Pozyskiwanie widm chwilowych na podstawie uogólnionej analizy drgań. Dzięki swojej pracy nad zastosowaniem widma chwilowego do dynamicznej oceny dźwięków niestacjonarnych została profesorem Uniwersytetu Adama Mickiewicza. Przez siedem lat była dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii, a w latach 1962–1981 kierowała Katedrą Akustyki.

Pełniąc obowiązki prezesa Polskiego Towarzystwa Akustycznego, odeszła nagle 7 sierpnia 1996, pozostawiając po sobie bogate dziedzictwo naukowe oraz Instytut Akustyki w kształcie działającym do dzisiaj.