Enigma online

Marian Adam Rejewski był liderem trójki polskich kryptologów, którzy złamali zasadę działania niemieckiej maszyny szyfrującej.

Urodził się 16 sierpnia 1905 roku w Bydgoszczy, która leżała wtedy na terenie zaboru pruskiego (w 1920 roku Bydgoszcz włączono do Polski). Uczył się w Państwowym Gimnazjum Klasycznym w Bydgoszczy, gdzie w 1923 roku zdał maturę. Na studia pojechał do Poznania, gdzie do 1929 roku studiował na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego.

Studia ukończył ze stopniem magistra filozofii 1 marca 1929 roku. Był jednym z najlepszych studentów. Temat jego pracy magisterskiej (obronionej na ocenę bardzo dobrą) brzmiał: Opracować teorię funkcji podwójnie periodycznych drugiego i trzeciego rodzaju oraz wskazać jej zastosowanie.

Na początku 1929 roku wziął udział w pierwszych wykładach w ramach Kursu Kryptologicznego zorganizowanego w Poznaniu przez II Oddział Sztabu Głównego Wojska Polskiego. Kursu jednak nie ukończył, gdyż wiosną wyjechał na studia uzupełniające do Getyngi, gdzie studiował matematykę ubezpieczeniową, z którą wiązał swoje plany zawodowe. Rozczarowany poziomem studiów i hulaszczo-zabawowym trybem życia kolegów ze studiów wrócił do Poznania, gdzie wybitny matematyk, prof. Zygmunt Krygowski zaproponował mu asystenturę. Jednocześnie nawiązał współpracę z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim, uczestnikami Kursu Kryptologicznego, którzy w tym czasie pracowali już w poznańskiej filii Biura Szyfrów.

Do 1932 roku łączył pracę naukową na uczelni ze ściśle tajną pracą polegającą na łamaniu kluczy do szyfrów niemieckich. W 1932 roku wraz z kolegami otrzymał propozycję pracy w centrali Biura Szyfrów w Warszawie i przyjął tę propozycję. Początkowo trójka poznańskich kryptologów zajmowała się łamaniem niemieckiego szyfru morskiego (z sukcesami). Rejewski został delegowany do dalszych prac nad szyfrem generowanym przez niemiecką elektromechaniczną maszynę szyfrującą Enigma. Pracując wieczorami i w nocy w ciągu około trzech miesięcy rozpracował zasadę działania Enigmy i w ostatnich dniach grudnia 1932 roku poinformował o tym swoich szefów. Dalsze prace nad Enigmą prowadził już we współpracy z Różyckim i Zygalskim. Wspólnie osiągnęli wiele sukcesów, wprowadzając dla przyśpieszania dekryptażu innowacyjne maszyny i urządzenia (pomysłem Rejewskiego był m.in. cyklometr).

Jedno z tych urządzeń nazwano „bombą kryptologiczną” prawdopodobnie dlatego, że kryptolodzy omawiali jej budowę, jedząc deser lodowy o nazwie „bomba”. Badacz dziejów złamania szyfrów Enigmy Marek Grajek zauważył, że wszystkie odkrycia dotyczące Enigmy, nawet te dokonane intuicyjnie, Rejewski potwierdzał później na drodze matematycznej, wykorzystując m.in. teorię permutacji oraz równania z wieloma niewiadomymi. Dzięki temu Enigmę można było łamać mimo rozmaitych zmian wprowadzanych w jej ustawieniach przez Niemców.

Okres od 1932 do 1939 roku był dla Rejewskiego czasem wielu sukcesów zarówno zawodowych, jak i osobistych. W 1934 roku ożenił się z pochodzącą z Bydgoszczy Ireną Lewandowską. W 1936 urodził im się syn Andrzej, a w 1939 córka Janina. W 1938 roku został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, otrzymał także znacznej wysokości nagrodę finansową, za którą Rejewscy kupili mieszkanie na warszawskim Żoliborzu.

1 września 1939 Biuro Szyfrów przeszło na wojenny tryb pracy. Po wojnie, w 1946 roku Marian Rejewski wrócił do Polski. Zmarł w roku 1980.

Autor: Szymon Mazur, Wydawnictwo Miejskie Posnania