Historia

Pierwszym znakiem pamięci o polskich kryptologach w przestrzeni miasta był pomnik w kształcie graniastosłupa foremnego, którego ściany wypełniają ciągi cyfr i liter. Wśród nich autorzy pomnika, Grażyna Bielska-Kozakiewicz i Mariusz Kozakiewicz, umieścili nazwiska poznańskich kryptologów. Pomnik powstał z inicjatywy Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i został odsłonięty 10 listopada 2007 roku na placyku w bezpośrednim sąsiedztwie budynku Collegium Martineum (wówczas Historicum). Przed wojną w miejscu Collegium stał budynek Intendentury Wojskowej, w którym pracowali Rejewski, Zygalski i Różycki. Pomnik został sfinansowany ze zbiórki społecznej oraz środków samorządu wojewódzkiego. Jeszcze w 2007 roku ukazała się obszerna monografia dr. Marka Grajka, zatytułowana Enigma. Bliżej prawdy.

O zasługach wywodzących się z Uniwersytetu Poznańskiego kryptologów przypomniała też wystawa „Enigma. Odszyfrować zwycięstwo”, zorganizowana i sfinansowana w 2010 roku przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego, która objechała Polskę, wiele krajów Europy, Kanadę i USA.

W 85. rocznicę złamania szyfrów Enigmy, w 2017 roku, doszło do podpisania deklaracji o współpracy samorządów i instytucji związanych z tematem Enigmy. Oprócz województwa wielkopolskiego i miasta Poznania wolę kontynuowania współpracy zmierzającej do propagowania wiedzy o wielkich polskich kryptologach, ich nauczycielach i współpracownikach wyraziły władze Bydgoszczy, Cieszyna, Pobiedzisk, Sosnowca, powiatu szamotulskiego, miasta i gminy Szamotuły, powiatu wyszkowskiego, gminy Wyszków oraz Samodzielnego Koła Terenowego nr 5 Społecznego Towarzystwa Oświatowego.

25 stycznia 2018 roku UAM pośmiertnie uhonorował wybitnych kryptologów medalami „Alumno Bene Merenti”, wręczonymi potomkom i członkom rodzin.

Pierwszym widomym tego znakiem był Szyfrokontener – mobilna ekspozycja w formie przypominającej z zewnątrz skrzynię mieszczącą maszynę szyfrującą Enigma, która stanęła na Świętym Marcinie, nieopodal pomnika kryptologów, we wrześniu 2016 roku. Przez trzy lata Szyfrokontener, kierowany przez grupę sympatyków tematu skupioną wokół Szymona Dąbrowskiego i Tomasza Orłowskiego, promował ideę budowy Centrum Szyfrów Enigma. Odwiedziło go w tym czasie ponad 100 tysięcy gości polskich i zagranicznych.

W 2018 roku władze Poznania zdecydowały, że Centrum Szyfrów Enigma po oddaniu do użytku stanie się jedną z marek Centrum Turystyki Kulturowej Trakt (dziś Poznańskiego Centrum Dziedzictwa). 15 lutego 2018 roku miasto Poznań, UAM oraz CTK Trakt zawarły trójstronną umowę użyczenia pierwszego piętra budynku przy ulicy Święty Marcin. Kolejnym krokiem było partnerskie porozumienie, zawarte 4 czerwca 2019 roku przez władze Poznania z UAM. W porozumieniu określono, że w gmachu Collegium Martineum powstanie nowa placówka historyczno-edukacyjna poświęcona historii złamania szyfrów Enigmy, a także historii szyfrów, matematyki i informatyki.

Równolegle trwały przygotowania do poprowadzenia inwestycji. W marcu 2017 roku przetarg na wykonawcę projektu koncepcji ideowej i funkcjonalnej przyszłego Centrum Szyfrów Enigma wygrała renomowana krakowska firma New Amsterdam. Urzędnicy z Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta pod kierownictwem dyrektora Grzegorza Kamińskiego przygotowali wniosek do Unii Europejskiej o dofinansowanie projektu planowanej placówki.

13 listopada 2017 roku wiceprezydent Poznania Mariusz Wiśniewski oraz marszałek województwa Marek Woźniak podpisali umowę o dofinansowaniu projektu „Muzeum Enigmy w Poznaniu” z funduszy unijnych w ramach Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020. Projekt został wpisany w ramy Działania 4.4: Zachowanie, ochrona, promowanie i rozwój dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Postanowiono, że zostanie zrealizowany we współpracy z UAM oraz środowiskami społecznymi popularyzującymi historię polskiej myśli naukowej i technicznej. Ostateczna wartość wniosku wyniosła niemal 30 mln zł, z czego 10,3 mln zł pochodziło z funduszy Unii Europejskiej, a niemal 20 mln zł stanowiło wkład finansowy miasta Poznania.

Prace budowlane i ekspozycyjne w Centrum Szyfrów Enigma wykonało konsorcjum firm w składzie ATREM S.A., Firma Budowlana Eugeniusz Dota oraz New Amsterdam Sp. z o. o. Umowę na łączną kwotę 29,2 mln zł podpisano 20 listopada 2019 roku. Prace remontowo-adaptacyjne we wnętrzach Collegium Martineum ruszyły w 2020 roku. Ukończono je w lipcu 2021 roku.

Pierwszą wersję narracji wystawy opracowali Szymon Dąbrowski i Tomasz Orłowski. Do koncepcji scenariusza ekspozycji rozwinął ją dr Marek Grajek, kryptolog, animator licznych przedsięwzięć popularyzatorskich i autor publikacji na temat Enigmy.

Równolegle w gronie pracowników Poznańskiego Centrum Dziedzictwa od 2018 roku trwały prace nad strategią marketingową nowej marki Centrum Szyfrów Enigma. Zespół PCD brał czynny udział w zakresie prac związanych z przygotowaniem scenariusza zwiedzania, aranżacją przestrzeni, a także w konsultacjach technicznych i budowlanych. Opracował także od podstaw zagadnienia związane z przyszłym funkcjonowaniem Centrum Szyfrów Enigma: jego ideę, plany związane z animacją ekspozycji i działaniami edukacyjnymi, koncepcję mediateki, przygotował i wdrożył strategię promocji i komunikacji.

Zespół powołany przez dyrektor PCD dr Monikę Herkt działał pod kierownictwem Bartosza Małolepszego, zastępcy dyrektora PCD. Do zespołu w marcu 2021 roku dołączył kierownik CSE, Piotr Bojarski.

Nadzór nad prawidłową realizacją projektu Centrum Szyfrów Enigma sprawowali:

Urząd Miasta Poznania: Biuro Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta

• Grzegorz Kamiński – pełnomocnik Prezydenta ds. funduszy europejskich
• Piotr Wiśniewski – były pełnomocnik Prezydenta ds. funduszy europejskich
• Krzysztof Wawron – zastępca Dyrektora Biura Koordynacji Projektów i Rewitalizacji Miasta
• Rafał Brzeziński – kierownik Oddziału projektów i funduszy europejskich
• Marcin Woźniczak – koordynator Projektu „Muzeum Enigmy w Poznaniu”
• Martyna Kąkalec – koordynator prac związanych z ekspozycją
• Paweł Nowak – koordynator prac związanych z ekspozycją
• Radosław Frankowski – ekspert ds. teletechnicznych
• Szymon Dąbrowski – ekspert merytoryczny
• Tomasz Orłowski – ekspert merytoryczny

Urząd Miasta Poznania: Miejski Konserwator Zabytków

• Joanna Bielawska-Pałczyńska – Miejski Konserwator Zabytków
• Magdalena Łyszczak– stanowisko ds. zabytków nieruchomych i gminnej ewidencji

Poznańskie Centrum Dziedzictwa

• dr Monika Herkt – dyrektor PCD
• Bartosz Małolepszy – z-ca dyrektora PCD
• Piotr Bojarski – kierownik CSE
• Anna Pikuła – liderka Zespołu Ekspozycji i Wystaw
• Szymon Pluciński – kierownik administracyjno-techniczny
• Marcin Słomiński – z-ca kierownika CSE
• Anna Mieszała – liderka Zespołu Edukacji
• Grzegorz Wanat – specjalista ds. edukacji
• Dorota Piwowarczyk – specjalistka ds. edukacji
• Natalia Szenrok-Brożyńska – liderka Zespołu Promocji
• Sławomir Wierzbicki – specjalista ds. promocji
• Magdalena Malesińska – specjalistka ds. promocji
• Anna Furmanowska – specjalistka ds. promocji
• Maksym Kempiński – specjalista ds. Mediateki
• Lucyna Kaczmarkiewicz – specjalistka ds. dostępności
• Jakub Sławiński – administrator IT
• Maciej Hołowiecki – administrator IT

Inżynier Kontraktu: Safege

• Magdalena Apolinarska-Marek – dyrektor Oddziału Poznań
• Kamil Kaniewski – kierownik zespołu (koordynator inspektorów nadzoru), inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
• Jerzy Hyjek – koordynator
• Elżbieta Dolińska – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności architektonicznej
• Zbigniew Kachlicki – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych
• Maciej Szymański – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych
• Przemysław Głowiński – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej telekomunikacyjnej i weryfikator dokumentacji, specjalista ds. systemów multimedialnych i oprogramowania
• Tomasz Matusewicz – specjalista ds. aranżacji wystaw
• Andrzej Lipiński – inspektor nadzoru konserwatorskiego

Inżynier Kontraktu: Sweco Consulting

• Jan Deskur – kierownik zespołu (koordynator inspektorów nadzoru)
• Tadeusz Jurewicz – inspektora nadzoru inwestorskiego w specjalności architektonicznej
• Mikołaj Marcinkowski – inspektor nadzoru  inwestorskiego w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
• Daniel Utrajczak – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych i elektroenergetycznych
• Krzysztof Kańczkowski – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej w zakresie sieci, instalacji i urządzeń cieplnych, wentylacyjnych, gazowych, wodociągowych i kanalizacyjnych
• Wojciech Gonet – inspektor nadzoru inwestorskiego w specjalności instalacyjnej telekomunikacyjnej
• Katarzyna Michalak – inspektor nadzoru konserwatorskiego
• Anna Baraniak – administrator projektu

Wykonawcą Centrum Szyfrów Enigma było konsorcjum firm:

Atrem

• Andrzej Goławski – prezes zarządu
• Przemysław Szmyt – wiceprezes zarządu
• Maciej Olszanowski – kierownik robót w branży elektrycznej
• Karol Skołozdrzych – kierownik robót w branży sanitarnej
• Filip Gruszczyński – kierownik robót w branży telekomunikacyjnych
• Jacek Sikora – projektant w branży sanitarnej
• Andrzej Miezianko – projektant w branży elektrycznej

Firma Budowlana Dota

• Wojciech Dota – prokurent
• Filip Pijanowski – kierownik Projektu, kierownik budowy
• Marcin Sakson – koordynator zespołu projektowego, projektant w specjalności architektonicznej
• Wojciech Haremza – projektant w specjalności konstrukcyjno-budowlanej
• Katarzyna Wypych – kierownik prac konserwatorskich

New Amsterdam

• Wojciech Florczyk – prezes zarządu
• Tomasz Salwierz – główny projektant wystawy
• Krzysztof  Tkaczyk – projektant treści multimedialnych
• Michał Morzyk – specjalista ds. systemów multimedialnych
• Marta Polańska – specjalista ds. oprogramowania
• Katarzyna Hoszowska – senior account manager
• Magdalena Lindström – project manager
• Radosław Piwko – kierownik produkcji
• Katarzyna Gawdzik – content designer
• Magdalena Ślusarczyk – architekt
• dr Marek Grajek – specjalista ds. historycznych

MOVITECH

• Realizacja audioprzewodników