Kryptoanalityczka, banburystka, pogromczyni szyfrów niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma w czasie II wojny światowej.
Na początku wojny najpowszechniejszym sposobem ataku na Enigmę Marynarki Wojennej był Banburismus, atak statystyczny, który ograniczył użycie bomb. Drugi klucz marynarki, jaki kiedykolwiek został złamany metodą Banburismus, został złamany przez Joan Clarke.
Według Hugh Alexandra, szefa Hut 8 w tajnym ośrodku kryptologów w Bletchley Park (1943-1944) – Clarke była jednym z najlepszych banburistów w tej sekcji.
Joan Elisabeth Lowther Clarke urodziła się 24 czerwca 1917 r. w West Norwood, w Londynie. Ukończyła szkołę dla dziewcząt Dulwich High School w południowym Londynie i w 1936 r. zdobyła stypendium dzięki, któremu mogła uczęszczać do Newnham College w Cambrige. Była wyróżniającą się studentką. Dzięki wybitnym zdolnościom matematycznym zdobywała najwyższe oceny na egzaminach na każdym etapie studiów. Pomimo to nie otrzymała pełnego tytułu ukończenia uczelni, który do 1948 r. w Cambridge przyznawano tylko mężczyznom. Joan uzyskała tytuł “double first”, a na ostatnim roku studiów także tytuł Wrangler’a przyznawany za najwyższe wyniki na końcowych egzaminach z matematyki.
Podczas studiów licencjackich w Cambridge matematyczny talent Joan został zauważony przez Gordona Welchmana – jednego z czterech najlepszych matematyków zatrudnionych w 1939 r. do nadzorowania operacji dekryptażu niemieckiej Enigmy w tajnym brytyjskim ośrodku w Bletchley Park. Joan została zwerbowana do pracy w Bletchley, gdzie rozpoczęła pracę dla Government Code and Cypher School (GC&CS); późniejszym Government Communications Headquarters (GCHQ).
W głównym ośrodku brytyjskich kryptoanalityków w Bletchley Park, podczas II wojny światowej, pracowało około 7500 kobiet. Do 1945 r. 75% personelu Bletchley Park stanowiły kobiety. Młode Brytyjki były rekrutowane do obsługi maszyn kryptograficznych i komunikacyjnych, tłumaczyły dokumenty państw Osi, pracowały jako analityczki ruchu drogowego, pracownice biurowe, sekretarki. Ośrodek w Bletchley choć ilościowo zdominowany przez kobiety był środowiskiem stworzonym i sterowanym przez mężczyzn, a zakres obowiązków jakimi mogły zajmować się kobiety był ograniczony.
Joan Clarke przybyła do Bletchley Park 17 czerwca 1940 r. Na początku została przypisana do grupy kobiet zajmujących się pracami biurowymi “The Girls”. Z czasem, ze względu na jej umiejętnosci matematyczne przeniesiono ją do budynku Hut 8, do zespołu Alana Turinga zajmującego się łamaniem szyfrów Enigmy. Clarke i Turing szybko zostali bliskimi przyjaciółmi i pozostali nimi aż do śmierci Turinga w 1954 r. Mieli wiele wspólnych zainteresowań i podobne osobowości. Turing organizował ich zmiany tak, aby mogli razem pracować, spędzali razem także większość wolnego czasu. Po rozpoczęciu pracy przy Enigmie, Joan Clarke awansowano na lingwistę. Była to jedyna opcja, aby mogła zarabiać lepiej za swoją pracę. Absurdalność tej sytuacji polegała na tym, że Joan nie znała żadnego obcego języka. Pomimo braku perspektywy na prawdziwy awans, Joan na równi z innymi kryptologami z Hut 8 zajmowała się rozwiązywaniem zaawansowanych problemów kryptologicznych. Kiedy Alan Turing stworzył proces kryptoanalityczny zwany Banburismus, Joan jako jedyna kobieta wraz z ośmioma mężczyznami – najlepszymi kryptologami(banburystami) z Hut 8 pracowała metodą Banburismus.
Kiedy w maju 1940 r. Alianci zdobyli słynny niemiecki rozszyfrowany tekst i jego zaszyfrowany odpowiednik z niemieckiej łodzi patrolowej, to właśnie Joan Clarke ustaliła klucz szyfrujący użyty w tych wiadomościach. Ocenia się, że jej przyczyniła się do zmniejszenia ilości zatopionych przesyłek dla walczących aliantów z 282 000 ton do 62 000 ton.
Clarke zajmowała się także problemem czasochłonności deszyfracji. Nad tym samym zagadnieniem pracował jej kolega z grupy Leslie Yoxall. Jest on autorem pierwszego etapu strategii pozwalającej skrócić czas dekodowania. Clarke przyspieszyła procedurę stworzoną przez Yoxall’a przedstawiając własne rozwiązanie. Dowiedziała się jednak, że nie wniosła nic oryginalnego tylko na nowo odkryła metodę stworzoną przez znanego kryptologa z czasów I Wojny Światowej Dillwin’a Knox’a – tzw. Dillismus. Całą zasługę za usprawnienie procesu deszyfracji przypisano Yoxall’owi , a proces ten nazwano Yoxallismus.
Gdy główny ciężar pracy nad Enigmą został oddelegowany do Stanów Zjednoczonych w 1943 roku, część pracowników Hut 8 przydzielono do innych zajęć. Clarke jednak została na swoim stanowisku. Wybitny kryptolog i najlepszy banburista Hugh Alexander, uznawał Joan jako jedną z najlepszych w grupie.
W 1944 roku Joan Clarke została zastępczynią dowódcy Hut 8. W 1946 r. za zasługi w łamaniu szyfrów Enigmy odznaczono ją Orderem Imperium Brytyjskiego (Member of the British Empire – MBE). Po wojnie Joan Clarke kontynuowała pracę dla GCHQ z przerwami do 1977 r., kiedy w wieku 60 lat przeszła na emeryturę. Zmarła w swoim domu w Oxfordzie 4 września 1996 r.
